Çocuklara ceza verilmesi onlara alışkanlıkları konusunda yönlendirici olabilmektedir. Ancak bu durum çocuğun büyümesi süresince yanlış edinimler kazanmasına neden olabilmektedir. Özellikle çocukluğun dönemlerine göre cezaya maruz kalınması farklı sonuçlar doğurabilmektedir. Bu nedenle çocuğu ceza ile eğitmek tartışmalı sonuçlara neden olmaktadır.
Çocuklukta Ceza Vermek Ne Kadar Doğru?
Uzmanlar, ebeveynleri çocuklarda ve gençlerde istenmeyen davranışları durdurmak için ceza vermekten kaçınmaları yönünde uyarmaktadır. Nitekim fiziksel veya sözlü cezalar yerine disiplin stratejileri kullanmaya teşvik edilmektedir. Böylelikle duruma bağlı olarak hata algısı oluşturulma yerine hata yapma bilinci kavratılmaktadır.
Çocuklara davranışlarını tanımayı ve kontrol etmeyi öğretmek, yaşamlarındaki yetişkinler için önemli bir iştir. Uzmanlara göre, yetişkinlerin bir çocuğun davranışlarına nasıl tepki verdikleri, onun gelişimi üzerinde kalıcı etkilere sahiptir. Çocuğun nasıl düşündüğünü, davrandığını, hissettiğini ve başkalarıyla nasıl etkileşime girdiğini şekillendirir. Aynı zamanda çocuğa, bir yetişkin gibi nasıl davranması gerektiğini öğretir.
Ceza Vermek Çocuklara Öğretici Midir?
Ceza, kötü davranışları durdurmak için hızlı işleyebilir. Ancak yapılan çalışmalara göre ceza vermek uzun vadede hem etkisini kaybetmekte hem de çocukların psikolojik gelişimini kötü etkilemektedir. İlerleyen süreçte verilen cezalar çocuk için normalleşmektedir. Bu durumda ise yanlışını tekrar eden çocuk için ebeveynler daha sert cezalar tercih etmektedir. Bu şekilde artışla ilerleyen ceza-yanlış döngüsü, kontrol edilmesi zor çocukları ortaya çıkarmaktadır.
Sürekli ceza yolu ile kontrol edilmeye çalışılan çocukların aile ile iletişim ve bağları da zedelenmektedir. Çocuklar doğru ve yanlışı birbirinden ayıramayacak hale gelmektedir. Bu durumda ise olayları sonuçlarından bağımsız olarak psikolojik olarak değerlendirmektedir. Nitekim çocuklar dünyaya saf olarak gelmekte ve birçok şeyi ailelerinden edinmektedir. Doğru yönlendirmeler ile çocuğun hayat boyu sahip olacağı tutumda şekillenmektedir.
Çocuklara Ceza Verilmeden Nasıl Doğrusu Öğretilir?
Çocukların ceza verilmeden doğru davranışlar benimsetilmesi zahmetli bir süreçtir. Özellikle ebeveynler bu dönemlerde belirli karakteristik özellikler sergilemektedir. Ancak kişilik özelliklerinden bağımsız olarak davranışlarda bulunulması çocuğun hareketlerini yönlenirmede etkili olmaktadır. Çocukların davranışlarında ceza verilmeden iyileştirme yapmak için bazı adımlar izlenmelidir.
- Göster ve Anlat
Sakin sözler ve eylemlerle çocuklara doğru ve yanlış arasındaki fark durumlara özgü olarak anlatılmalıdır. Çocuklarda görmek istenen davranışlar modellenmeli ve örnek olunmalıdır.
- Sınırları öğretin
Çocukların yapmaması gereken kesin konuları açık, bir ve anlayabileceği şekilde belirtilmelidir. Karşı olunan konularda net olunmaması, kesin olunmayan durumlarda çocuğun istenmeyen davranışları yapabileceğini düşünmesine yol açabilmektedir.
- Sonuç verin
Yanlış bir hareketin sonuçları objektif ve abartısız bir şekilde anlatılmalıdır. Örneğin, oyuncaklarını kaldırmazsa günün geri kalanında sizin kaldıracağınızı söyleyin. Ayrıca daha sonra onları geri vererek taviz oluşturulmamalıdır. Ancak çocuğun gerçekten ihtiyaç duyduğu bir şey, örneğin yemek gibi, kısıtlanmamalıdır.
- Onları dinleyin
Dinlemek önemlidir. Sorunu çözmeye yardım etmeden önce çocuğun olayı tamamen anlatabilmesine imkan tanınmalıdır. Çocuğun kıskanması gibi, uygunsuz davranışları olduğu zamanlar takip edilmelidir.Böyle durumlarda konunun üzerine konuşulmalı ve duyguları ifade etmesi talep edilmelidir.
- Kötü davranışı yeniden yönlendirin
Bazen çocuklar sıkıldıkları için veya dikkat çekebilmek için yaramazlık yaparlar. Çocuğa ev içi ilgileneceği aktiviteler bulunması ebeveynlerin faydasına olmaktadır. Sorununun ilgi odağı olmak ile ilgili olduğunu düşünen anneler meşguliyetlerini de uygun bir dille çocuğa anlatmalıdır.
- Onları iyi olarak yakalayın
Çocuklar hangi davranışın iyi veya kötü olduğunu zamanla ailesinden öğrenmektedir. Kötü davranışlarda çocuklar nasıl uyarılıyor ise iyi davranışların da teşvik edilmesi gerekmektedir. Bunun için doğru davranışlarını sözel olarak takdir etmeniz iyi olacaktır.
